Felsefi Psikoloji. Felsefe Ve Psikoloji Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?
İÇİNDEKİLER:
- Filozoflar ve Psikolojiye Etkileri
- İki Ayrı Disiplin olarak Psikoloji ve Felsefe
- Psikoloji ve Felsefe Kıyaslaması
- Ahlak Sorunu
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Felsefi psikoloji, psikoloji bilimi kapsamında araştırmalar gerçekleştiren alt alanlardan biridir. Psikoloji ve felsefenin kesiştiği zihinsel süreçleri, metafizik ve spekülatif problemlere odaklanarak inceleyen, çalışmalar ve araştırmalar gerçekleştiren psikoloji dalı olarak ifade edilmektedir.
Felsefi psikoloji kapsamında cevap aranan temel sorulardan biri, zihin ve beden arasındaki ilişki nedir sorusu olmaktadır. Bu soru, felsefe tarihi boyunca her zaman araştırılmıştır. Söz konusu disiplinde ele alınan diğer konulara örnek olarak başlıca şunlar verilmektedir.
- hafıza,
- algılama ve bilinç;
- benliğin doğası;
- özgür iradenin varlığı;
- düşünce ve duygu arasındaki ilişki; ve
- kendini kandırma gibi sözde irrasyonel fenomenler.
Filozoflar ve Psikolojiye Etkileri
Psikolojinin bir bilim olarak gelişmesine kadar, zihin ve zihinsel süreçler geleneksel olarak filozoflar tarafından incelenen bir alandı. Felsefe ve psikoloji arasındaki ilişki on dokuzuncu yüzyıl zamanlarında farklı bir boyut kazanmıştır. Gustav Fechner (1801-1887) ve Wilhelm Wundt (1832-1920) ile deneysel psikolojinin gelişmesi sayesinde yeni bir boyut kazanmıştır.
İki Ayrı Disiplin olarak Psikoloji ve Felsefe
Felsefe ve psikoloji, iki disiplin olarak yirminci yüzyıla gelindiğinde birbirinden ayrılmaya başlamıştır, Amerikan üniversitelerinde bu ayrım standart hale gelmiştir. Bu durum sonucunda psikoloji ve psikoloji biliminin uygulayıcılarına adanan profesyonel dernekler ile dergiler kurulmuştur.
Psikoloji ve felsefe alanlarında yaşanan ayrım, davranışı psikolojinin tek odak noktası olarak savunan ve içe dönük sorgulama ile bilinç çalışmalarını reddeden davranışçılığın yükselişi sayesinde daha da sağlamlaşmıştır. Amerikalı önde gelen davranışçı John Watson, 1925 yılında felsefenin bir araştırma alanı olarak tamamen öleceğini öngörmüştür.
Psikologlar ve Filozofların Ortak Zeminde Tekrar Buluşması
Psikologlar ve filozoflar ancak 1950’li yıllarda kendilerini bir kez daha ortak bir zeminde bulabilmişlerdir. Bilişsel devrim, olarak anılan bilişsel perspektifin gelişmesiyle psikolojinin odağı tekrar zihinsel süreçler ile dil edinimi ve zihinsel temsil gibi konulara kaymıştır. Bu bakış açısına karşılık felsefe, psikolojinin ampirik yönüne artan bir ilgi göstermeye başlamıştır. Filozoflar, psikanalizin klinik temellerini ve bunun yanı sıra davranış değişikliği gibi konuları incelemişlerdir. Felsefi psikoloji kapsamındaki temsili dergiler arasında başlıca örnekler şu şekilde sıralanabilmektedie.
- Philosophy of Science,
- Mind,
- British Journal of Psychology
- The Philosophical Review
Felsefe ve psikoloji, tarih sahnesinde ortak yere sahip olmuş iki ayrı çalışma alanı olarak kabul edilmektedir. Psikoloji felsefeden doğarifadesiyle bu kapsamda çok karşılaşılmaktadır. Felsefenin incelediği soruları, gözlemsel yöntem ile de araştırabilmek ve inceleyebilmek amacıyla psikoloji biliminin ortaya çıktığı savunulmaktadır. Bu doğrultuda felsefe, başlıca şu konuları psikolojinin çalışma alanı kapsamına dahil etmektedir.
-his,
algı,
akıl
hafıza
Her ne kadar felsefe ve psikoloji alanları ortak unsurlara sahip olsa da ürettiği çözümler yönünden birbirinden farklılık göstermektedir. Ortak bazı inceleme alanları farklı bakış açıları doğrultusunda araştırılmaktadır.
Psikoloji ve felsefe, teorilerden yola çıkarak araştırma yapan iki alan olduğu halde genel olarak farklı sonuçlara ulaşmaktadır. Bu sebeple söz konusu alanlarda çalışan profesyoneller ve bilim insanları kimi zaman birbirlerini rakip olarak görebilmektedirler.
düşünen adam felsefe ve psikoloji
Psikoloji ve Felsefe Kıyaslaması
Felsefe ve Psikoloji alanları için yapılabilecek birçok açıklama mevcuttur. Psikoloji kelimesinin, Yunanca kökenli psyche ve logos kelimeleri bir araya getirilerek oluşturulmuş şeklinde anılmaktadır. Söz konusu iki kelime sırası ile ruh ve bilgi anlamlarını taşımaktadır. Bu yüzden psikoloji için ne anlama gelir sorusuna ruh bilimi anlamına geldiği cevabı verilebilmektedir.
Psikoloji ve Felsefe Arasındaki Farklar
Psikoloji biliminin insan beyni ve davranışlarını inceleyen bir bilim dalı olduğu söylenebilmektedir.
Psikoloji, insanların kara kutu şeklinde anılan beyin bölgelerinde neler olduğunu, alınan uyaranların göz önünde bulundurularak incelemektedir. Beyinde olup bitenler insan davranışlarımızı nasıl etkiler sorusu için cevap olacaj açıklamalar yapmayı hedeflemektedir. Psikoloji, ek olarak bilgilerin insanlara duyular aracılığıyla nasıl ulaştığı ve insanların söz konusu bilgileri nasıl yorumladığını anlamak için araştırmalar gerçekleştiren bir bilim dalıdır.
Kelime Anlamları
Psikoloji kelimesinin anlamı sonrasında felsefe kelimesinin anlamı incelenmelidir. Felsefe kelimesi, Yunanca kökenli philo ile sophia kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur. Anlam olarak, bilgelik sevgisi demek olduğu ifade edilebilmektedir. Felsefenin hedefi nedir sorusu için gerçekte oluşan sorunları çözmek olduğu cevabı verilebilmektedir.
Felsefe alanı için daha çok insan aklını aştığı kabul edilebilen sorunlar üzerinde araştırmalara odaklandığı belirtilmektedir. Felsefenin araştırdığı konular başlıca şu şekilde sıralanabilmektedir.
-Varlık,
bilgi,
doğruluk,
ahlak,
güzellik,
zihin
dil
Felsefenin incelediği sorunlar ve araştırdığı alanlar için birçok örnek daha verilebilmektedir. Felsefe, gerçekleştirilen araştırmalar kapsamında genel olarak deneysel olmayan bir yöntem kullanmayı tercih etmektedir.
Felsefe yöntemleri kapsamında kuramsal düşünme. kavramsal analiz ve zihinsel deneyler gibi önsel yani olası yöntemler kullanılabilmektedir.
felsefeci heykeli
Felsefe ve psikoloji alanları her ne kadar farklı özelliklere sahip olsa da benzer özelliklere sahip olduğu da bilinmektedir.
Psikoloji bilimi, birçok sebep dolayısıyla felsefeye dayandırılmaktadır. Her şeyden önce felsefe, psikolojiye insan olmak konusunda alakalı genel bir vizyon katmıştır. Psikolojik teorilerin birçoğunun temeli bu durum olarak kabul edilmektedir. Tersine bir ilişki var olduğu da söylenebilmektedir.
Felsefe alanı, amaçlarına ulaşabilmek için bilimsel metadolojiden faydalanabilmektedir. İki alan kapsamında da ortak teori ve çalışma konuları bulunmaktadır.
Felsefe, psikoji bilimine araştırma alanları kapsamına bazı konuları sokarak psikolojinin araştırma alanına katkı sağlamıştır. Bu konulara başlıca şu örnekler verilebilmektedir.
-His, algı, akıl, hafıza ve irade
Psikoloji ve felsefe, çalışma biçimleri ve ulaştıkları sonuçlar bakımında farklı olabilse de her iki alan kapsamında da kendine yer bulan inceleme konuları bulunmaktadır.
Felsefe iki şekilde psikoloji kapsamında incelenebilmektedir. Göreceli hipotezler aracılığı ve zihin ile zihnin üzerindeki uygun çalışma şekilleri olarak incelenebilmektedir. Bilimsel araştırmalar altında yatan genel prensipler aracılığı ileincelenebilmektedir.
Felsefe ve psikoloji farkları
Psikoloji ve felsefe arasında farklılıklar bulunmaktadır. Her iki disiplin için de insanların davranışlarını incelediği söylenebilmektedir. Söz konusu ortak yönün yanı sıra birbirinden farklı bazı yönler de mevcuttur. Metodolojileri ile hedefleri değişebilir. Farklılıklar bakımından en önemli ayrım ahlak ve ahlakın hesaba katılıp katılamayacağı konusunda ortaya çıkabilmektedir.
Felsefe, her çeşit yönteme açık olan bir alan olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni olarak kavramsal kategoriler ile bu kategorilerin arasındaki ilişkiler aracılığıyla faaliyet gösterdiği ifade edilmektedir.
Psikoloji bilimi, gözlem ve istatistiklere dayanmaktadır. Bilimsel araştırmalar doğrultusunda sayısal ve niteliksel metotları kullanmaktadır. Deneyler ile hipotezler kapsamında gözlemsel testlere odaklandığı belirtilmektedir. Psikoloji, deneylere davranışları anlamak ve terapi gibi bazı konularda faydalanılan araçların geçerlilik durumunu denetlemek için başvuran bir bilim dalı olarak kabu edilmektedir.
Psikoloji ve felsefe alanlarının nihai hedefi incelendiğinde felsefenin daha entelektüel hedefleri olduğu savunulmaktadır. Psikoloji daha çok terapi ile müdahaleye odaklanmaktadır.
Felsefe alanı, gerçeği açıklamak için kullanılan felsefi sistemler ile kategoriler yaratmaktadır. Psikoloji bilimi, insan davranışlarının bireysel değişkenlerini ayrı tutarken felsefe alanı, bütüne odaklanmayı tercih etmektedir.
Psikolojik teoriler kapsamında insan biyolojisi çok sık göz önünde bulundurulmaktadır. Bu doğrultuda örnek olarak beynin kimyasal yapısı üzerinde çalışılması verilebilir. Psikoloji aynı zamanda bireysel farklılıkları dikkate alan bir bilim dalıdır. Bunun nedeni olarak hiçbir bireyin başka bir bireyin davranışını eksiksiz şekilde taklit edemeyeceği gösterilebilmektedir.
üst üste taşlar
Ahlak Sorunu
Felsefe, psikoloji ve ahlak arasındai ilişki incelendiğinde her iki disiplinin de farklı yaklaşımlar sergilediği fözlemlenmektedir. Psikoloji ve felsefe alanları arasındaki büyük farklar konusunda ahlak ve ahlakı kavrayış biçimleri öne çıkmaktadır. Felsefe alanı her şeyi açıklamaya çalışmaktadır. Bu kapsama doğru davranış biçimleri ve doğru davranışların açıklanması ve yanlış ile doğru arasındaki ayrım dahil edilmektedir.
Psikoloji bilimi ise doğru davranış biçimleri ile yanlış ve doğru arasındaki ayrım hakkında tartışmaya girmemeyi tercih etmektedir. Psikoloji biliminin de etik ve ahlak ölçekleri önerdiği unutulmamalıdır. Buna rağmen, psikolojinin amacı ahlaklı olan nedir ve ahlaklı olmayan nedir sorusu üzerinde çalışmamaktadır. Bu gibi sorulardan çok hangi farklı anlayışlar vardır sorusu ile ilgilenmekte ve cevaplar aramakatadır.
Psikoloji ve felsefe disiplinleri, insanlar ile insanların davranışları üzerinde çalışmaktadır. Her iki disiplin için de benzer ve farklı yönleri mevcut olduğu bilinmektedir. Söz konusu disiplinler aynı durumlarda dahi farklı şekillerde yorumlar getirebilmektedir.
Felsefe alanı ile psikoloji biliminin, verecekleri cevaplar konusunda kullandıkları yöntemler etkili olmaktadır. Bu doğrultuda her bir disiplinin kullandığı yöntem, verecekleri cevapları belirler yorumu yapılabilmektedir. Her şeye rağmen her iki disiplin kapsamında da benzer teoriler ile sonuçlar mevcut olduğu ve kendine yer bulabildiği unutulmamalıdır.
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Bolton, Derek. (1996). Review. A Phillips Griffiths (ed). Philosophy, psychology and psychiatry. British Journal for The Philosophy of Science. 47. 474-475. 10.1093/bjps/47.3.474.
- Reginster,. (2018). Philosophy, Psychology, and Theory. Journal of Nietzsche Studies. 49. 260. 10.5325/jnietstud.49.2.0260.
- Brüntrup, Godehard & Reder, Michael & Gierstl, Liselotte. (2020). Authenticity Interdisciplinary Perspectives from Philosophy, Psychology, and Psychiatry: Interdisciplinary Perspectives from Philosophy, Psychology, and Psychiatry. 10.1007/978-3-658-29661-2.
- Thompson, D’arcy. (1920). Philosophies Psychologies. Nature. 105. 414-416. 10.1038/105414a0.
