Fizyolojik psikoloji, psikolojinin alt dalları arasında yer alan deneysel bir alan olarak bilinmektedir. Deneysel psikoloji alanı, psikoloji kapsamında özellikle biyolojinin davranışları ve zihinsel süreçleri nasıl şekillendirdiği ile ilgilenmektedir.
İÇİNDEKİLER:
- Fizyolojik Psikologlar
- Nörobiyoloji İlişki
- Fizyolojik Psikoloji ve Doğası
- Ayrık Beyinler
- Fizyolojik Psikoloji’nin Davranışsal Sinirbilim Kapsamı
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Fizyolojik psikoloji olarak bilinmekte olan deneysel alan 1990’lı yıllarda gelişmitir. Psikoloji biliminin söz konusu alt dalı, fizyolojik psikoloji ve biyolojik psikoloji isimlendirmesi yerine, giderek artan bir şekilde davranışsal sinirbilim olarak anılmaktadır. Bu durumun yanı sıra, bu alandaki psikologların amaçları aynı kalmaktadır. Fizyolojik psikoloji diğer şekilde davranışsal sinirbilim alanı başlıca şu amaçlar doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmektedir.
-davranışı fizyolojik terimlerle açıklamak hedefi ile temel araştırmadan yararlanmak,
her davranışsal olay için karşılık gelen bir fiziksel olay veya olaylar dizisi olduğu varsayımı üzerinde çalışmak.
Fizyolojik psikolog veya davranışsal sinirbilimci aynı zamanda adrenal bezlerin işleyişi ve duyumla ilgili fiziksel süreçlerle ilgilenmektedir. Fizyolojik psikoloji, fiziksel organizmalarla ilgilense bile yaşam bilimlerinden ayrılmaktadır. Bu ayrımın nedeni olarak fizyolojik psikolojinin davranışa odaklanması gösterilmektedir.
Fizyolojik Psikologlar
Davranışsal sinirbilimciler diğer adıyla fizyolojik psikologlar, birçok konuda araştırmalar gerçekleştirmektedir. Fizyolojik psikoloji alanında gerçekleştirdikleri araştırmalara başlıca örnekler şu şekilde sıralanabilir.
-beynin fiziksel hareketleri nasıl kontrol ettiği. Örnek olarak beynin yemeyi nasıl düzenlediği gibi soruları araştırabilmektedir
şiddet davranışında seks hormonlarının rolü nedir
ilaçların hafıza ve kişilik üzerindeki etkileri nelerdir
uyku ve rüya görmenin fizyolojik temeli
beynin dil işlevlerine ayrılmış alanları
Nörobiyoloji İlişki
Fizyolojik psikoloji, nörobiyoloji alanıyla örtüşmektedir çünkü nörobiyoloji, sinir sistemi ve işlevlerini incelenmekte olan bir alandır. Bu kapsamda ilgili bir alan olarak psikofarmakoloji alanı ve bu alandaki uyuşturucu ve davranış çalışmaları örnek olarak verilebilmektedir.
Fizyolojik psikolojinin bir başka alt alanı kapsamında psikofizyoloji örnek olarak verilebilmektedir. Psikofizyoloji, davranışla ilişkili olan fizyolojik tepkilerin ölçülmesi ile ilgilenir. Psikofizyolojinin pratik uygulamaları kapsamında birçok örnek verilebilir. En yaygın örnek olarak yalan dedektörü verilmektedir. Pratik uygulamaları kapsamında verilebilecek diğer örnekler şu şekildedir.
-klinik görme ve işitme testleri
zeka geriliği ve nörolojik ve davranışsal bozuklukları olan bireylerde beyin aktivitesi testleri
biofeedback eğitimi.
yalan dedektörü testleri
Fizyolojik Psikoloji ve Doğası
Fizyolojik Psikolojinin Doğası için başlıca açıklamalar şu şekildedir. Fizyolojik psikolojinin hedefi karmaşık gözüken insan davranışlarını, fizyolojik mekanizmalar temel alınarak açıklamaktır. Bilimsel açıklama şekillerinden birisine indirgeme veya karmaşık davranışsal görüngüler için daha basit fiziksel yapı ve olaylar yardımıyla açıklama yapmayı içermektedir. Fizyolojik psikoloji kapsamında en önemli olarak değerlendirilen bileşen Doğal Seçilim bileşenidir. Doğal Seçilime göre, türe ait her bir davranışsal özellik veya fizyolojik mekanizma ilgili türün yaşamına devam edebilmesine ve üreme başarısına katkıda bulunduğu için evrilmiştir.
Zihin ve Beden
Zihin ve Beden Problemi, Zihin-Beden sorunu, asırlar boyunca felsefecileri meşgul eden bir tartışma alanı olarak bilinmektedir. Modern bilim tarafından MONİST yaklaşım benimsendiği bilinmektedir. Bu görüşü destekleyen çalışmalara örnek olarak, insan sinir sisteminin işlevsel yapısına ilişkin araştırmalar verilebilmektedir. Bu kapsamda başlıca şu örnekler verilir.
-Bilinç ve bilincin bedenden ayrı şekilde değerlendirilebilip değerlendirilemeyeceği sorusu,
bakar Körlük Görüngüsü veya fenomeni şeklinde bilinen Blindsight phenomenon
Ayrık Beyin durumları (ing. Split brains)
Düalizm ve monizm psikolojik fizyoloji, davranışsal sinirbilim, kapsamında en önemli ve bilinmesi gereken kavramlardandır. Düalizm nedir, bedenin fiziksel olduğunu ama ruhun veya zihnin fiziksel olmadığını savunan inanç olarak bilinmektedir. Monizm, yaşam yalnızca madde ve enerjiden ibaret şeklinde savunmada bulunan ve ruhun ya da zihnin bunun bir parçası olabileceğini iddia eden inançtır.
Bakar Körlük Fenomeni
Bakar Körlük Görüngüsü (ing. Blindsight phenomenon) için önemli açıklamalar şu şekildedir. Sisteme gelen bilgiye ilişkin birey herhangi bir farkındalığa sahip olmadığı için ilkel davranışsal mekanizmalar olarak anılmaktadır. İnsan gözü, İlkel Görsel Sistem ve Memeli Görsel Sistemleri bu doğrultuda incelenmektedir. Söz konusu sistemdeki herhangi bir hasar bireyin görsel algı ve bilgiye dair farkındalığını bozmaktadır. Bu doğrultuda verilebilecek başlıca örnekler şu şekilde sıralanabilmektedir.
-Göz ile baş hareketleri
Eller yardımıyla uzanma davranışı
Bazı diğer basit davranışlar
Göreli şekilde daha yeni evrilmiş olduğu düşünülen mekanizmalar
Sözcükler ve bilinç ile konuşma, düşünme.
Diğer karmaşık kabul edilebilecek davranışlar
Ayrık Beyinler
Ayrık Beyinler (ing. Split Brains) olarak bilinen durum için açıklamalar şu şekildedir. Sözel davranış ile ilgili beyin alanları bilinçten sorumlu olan yapıları içermekte olabilir. İleri safhada epilepsi hastalığı yaşayan insanlarda epilepsi nöbetlerinin kontrol edilmesi amacıyla yapılan ameliyatlar ile beyindeki serebral hemisferlerin işlevlerinin çalışabilmesi doğrultusunda yeni yollar açıldığı ifade edilmektedir. Bu doğrultuda beyin ayırma operasyonu olarak bilinen ameliyat gerçekleştirilmektedir.
Beyin ayırma operasyonu özel bir bıçak kullanılarak beyindeki corpus callosum yani sağ ve sol beyin arasında bağlantı görevi gören bağın kesilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Ameliyat sonrasında sağ ve sol hemisferlerde yer alan duyusal mekanizmalar, bellek ve anılar ile motor sistemler birbiriyle bilgi alışverişinde bulunmayı bırakmaktadır.
Beyin Ayırma Operasyonu
Beyin, Corpus callosum, ayırma operasyonu kapsamında Serebral hemisferler anlaşılmalıdır. Beyindeki serebral hemisferler, duyusal bilgiyi vücudun zıt taraflarından almaktadırlar. İnsanlarda sol hemisfer konuşmayı kontrol etmektedir. Bu yüzden sol beyin konuşan beyin olarak isimlendirilebilmektedir. Beynin sağ bölümü yani sağ hemisfer ise sözel yönergeleri anlamaktadır. Unutulmamalıdır ki konuşmanın üretilmesi konusunda ise tümüyle başarısız olmaktadır. Ayrık-beyin hastaları genel olarak, bir kitabı sol elleriyle tutup okuduklarında çok sıkıcı bulmaktadırlar.
Koku alma (ing. olfactory) işlevindeki sistem duyusal bilginin çapraz temsiline bir istisna olarak gözlemlenmektedir. Bundan dolayı, bir bilgi yalnızca insan beyninin sözel iletişimden sorumlu bir alanına ulaşabildiği zaman bu bilgi hakkında bir bilince sahip olunabileceği savunulur.
Sol burun deliğimiz tıkanan bir ayrık beyin hastası kokladığı şeyin lale olduğunu söyleyememektedir ama sol eli ile kokladığı çiçeği seçenekler arasından dokunma sayesinde ayırt edebilmektedir. Sol el, beynin sağ tarafı, hemisfer, tarafından kontrol edilmektedir.
Fizyolojik Psikoloji’nin Davranışsal Sinirbilim Kapsamı
Fizyolojik Psikolojinin, davranışsal sinirbilim, doğası kapsamında başlıca incelenen başlıca konular şu şekilde sıralanabilmektedir.
-Algısal süreçler
Hareketin kontrolü
Uyku ile uyanıklık
Üreme davranışları
Duygusal davranışlar
Öğrenme
Dil
İnsanlardaki madde bağımlılığı, mental bozukluklar gibi patolojilerin fizyolojik temelleri
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Kantor, J.. (2021). Problems of physiological psychology.. 292, 297). 10.1037/11128-000.
- Richter, C. (2003). Physiological Psychology. Ann Rev Physiol. 4. 561-574. 10.1146/annurev.ph.04.030142.003021.
- TEUBER, H. (1955). Physiological Psychology. Annual review of psychology. 6. 267-96. 10.1146/annurev.ps.06.020155.001411.
- Freeman, G.. (2021). Physiological psychology.. 10.1037/11550-019.
- BUREŠ, JAN & BUREŠOVÁ, OLGA & HUSTON, JOSEPH. (1976). PHYSIOLOGICAL PSYCHOLOGY RESEARCH. 10.1016/B978-0-444-41502-8.50005-3.
- O’Kelly, L.. (1974). On Keeping Psychology in Physiological Psychology. PsycCRITIQUES. 19. 10.1037/0012883.