Parapsikoloji, sözdebilim veya fringe nedir? Hakkında bilgiler.
İÇİNDEKİLER:
- Parapsikoloji, sözdebilim ya da fringe nedir?
- Parapsikoloji bir bilim dalı mı?
- Parapsikoloji ve Bilim
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Parapsikoloji nedir? Bilim dalları arasında sayılabilir mı? Parapsikoloji, kısaca deneysel yöntemle psişik yapının araştırılması şeklinde tanımlanabilir. Parapsikoloji alanında görülen hipotezlerin birçoğu fringe veya sözdebilim şeklinde etiketlenmektedir. Bilim camiası parapsikoloji konusunda çoğunlukla ikiye bölünmektedir.
Bu nedenle akla ilk gelen sorulardan birisi parapsikoloji nedir sorusu olmaktadır. Parapsikoloji bilim dalı sayılabilir mi sorusu da sık sorulan bir diğer sorudur.
Parapsikoloji, sözdebilim ya da fringe nedir?
Sözdebilim, (ing. Pseudoscience) genel olarak bilimsel şekilde tanımlanır ama bilimsel çalışmaların gerektirdiği şartları taşımaz ve bilimsel standartlara uygun değildir. Söz konusu alan yeterli bilimsel araştırma ile desteklenmeyen inançlar, pratikler, bilgiler ve metodolojiler bütününü isimlendirmek için kullanılır.
Pseudoscience, Türkçesi sözdebilim olan kelime ilk defa 1843 yılında kullanılmıştır. Yunanca sahte ve sözde anlamına gelen pseudo kelimesi ile İngilizce bilim anlamına gelen science kelimelerinin bir araya getirilmesiyle türemiş bir isimdir.
Söz konusu kelime, pseudoscience, genel olarak negatif bir bağlam kapsamında kullanılmaktadıe. Bilim olarak etiketlenmesine rağmen hor görülem bir yan anlam ile de anılmaktadır. Bilim alanına girmediği düşünülen şeylerle alakalı bir yan dal olarak küçümsenebilmektedir. Sözdebilim ile uğraştığı için eleştirilen kişiler, doğal şekilde bu tür bir sınıflandırmayı kabul etmemektedirler.
Parapsikoloji bir bilim dalı mı?
Parapsikoloji alanı bir bilim dalı olarak görülmeli mi sorusu için bilim camiası ikiye ayrılmaktadır. Bir yarı, görülebileceğini savunurken diğer yarı, kesinlikle görülemeyeceği görüşünü savunur. Parapsikoloji alanı başlıca şu konularda araştırmalar gerçekleştirmektedir.
- Reenkarnasyon,
- Duyular-dışı algılama,
- Psikokinezi.
Söz konusu konular ve bu gibi konuları içeren alanlar kapsamında, paranormal yani normal ötesi olaylar için deneysel yöntem yolunu kullanan, birçok disiplinli etüd olarak tanımlanabilmektedir.
Parapsikologlar, parapsikoloji kapsamında incelemeler gerçekleştiren uzmanlar olarak görülebilmektedir. Parapsikologlar tarafından araştırmalar gerçekleştrilen başlıca konular şu şekilde sıralanabilir.
- Psikokinezi fenomenini
- Telepati,
- Durugörü ve bu gibi paranormal yetenekler,
Parapsikoloji diğer çeşitli psişik fenomenler kapsamında da incelemeler gerçekleştiren farklı bir araştırma alanı olarak görülmektedir.
Parapsikoloji yurtdışındaki üniversitelerde ders konularına girerek okutulmaktadır
Parapsikoloji alanına dünya genelinde büyük ilgi duyulsa da Türkiye’de parapsikoloji bölümü olan üniversiteler henüz bulunmamaktadır. Parapsikoloji alanına ne kadar ilgi duyulduğu, dünya genelinde yaklaşık on üniversitede bir üniversite bölümü olarak okutulmasına bakılarak anlaşılabilir.
Dünyanın birçok ülkesinde buna rağmen söz konusu alana sınır-bilim (ing. fringe science) gözüyle bakılabilmektedir. Örnek olarak Amerika verilebilir. Bunun nedeni alandaki araştırmaların Amerikan ve diğer bilim insanlarının ciddi çoğunluğu tarafından kabul edilen bilimsel standartlarara uygun görülmemesidir. Alanın bulguları standart varsayım numuneleri içinde kabul görmez.
Parapsikoloji ve Bilim
Parapsikolojik araştırma, bilim ve psikoloji dalları kapsamında da incelenebildiği için bazı standartlar ile gerçekleştirilir. Laboratuvar incelemeleri ve bilimsel alan çalışması içeren bir dizi metot gerektirir. Bugünlerde yöntemsel yani metodolojik parapsikoloji araştırmaları bazen özel laboratuvarlarda bazen parapsikolojik olayların gerçekleştiği yerler kapsamında gerçekleştirilmektedir.
Dünyanın farklı üniversiteleri bünyesinde de parapsikoloji konularında araştırmalar yapılmaktadır.
Parapsikoloji araştırmaları için etkin şekilde destek gösteren üniversiteler, tüm üniversiteler ile kıyaslandığında sayısal oran olarak azdır. Üniversitelerin sayısı çok fazla olmasa da çeşitli akademik araştırmalar gerçekleştirilmekte ve özel parapsikolojik yayınlar ile yayınlanmaktadır. Parapsikolojik araştırmalar kimi zaman da geleneksel gazetelerde ve yaygın olarak haber siteleri gibi internet sitelerinde makale olarak parapsikoloji meraklıları ile paylaşılmaktadır.
Parapsikologlar
Parapsikologlar, ABD başta olmak üzere başlıca iki alanda deneyler yapmaktadırlar. Yaygın olarak iki yöntem ile araştırmalarını sürdürmektedirler. Yoğun şekilde kullanılan temel yöntemlerden biri RNG yöntemidir. RNG, psikokinezinin var olduğunu kanıtlamaya çalışan prapsikolojik inceleme yöntemidir.
Yoğunluk kazanan diğer yöntem Ganzfeld uyarımı olarak bilinmektedir. Ganzfeld uyarımı, duyular-dışı algılamanın varlığını ispatlamak amacıyla uyaranlardan yalıtım aracılığıyla gerçekleştirilen araştırma yöntemidir.
Parapsikolojik araştırma kapsamında gerçekleştirilen parapsikoloji deneyleri hakkında ilginç bilgilerden biri de şu şekildedir. ABD’de coğrafi yani gezici, durugörü ihtimallerini araştırmak üzere devlet sözleşmesi ile sürdürülen parapsikoloji deneyleri bulunmaktadır. Söz konusu deneylerin gerçekleştirilme nedeni daha çok durugörü gibi parapsikoloji alanları sayesinde kullanılabilecek casusluk bilgilerinin elde edilmesinin amaçlanmasıdır.
Parapsikologlar, parapsikolojik deneyler ve sonuçları psişik yetenekleri kanıtlamak için bir gösterge olarak kullanmaktadırlar.
Parapsikoloji bir bilim dalı mı, bilimsel kabul edilebilir mi soruları için kesin olarak bir cevap verebilmek mümkün değildir. Bunun nedeni olarak bilim dünyası ve bilimsel kabullerin evet ve hayır gibi cevaplar ile çekimser cevaplar vererek bölünmesidir.
Araştırma alanlarına göre; belirli bir uygulama, metodoloji, araştırma ve bilgi alanının gerçekten bilimsel sayılıp sayılamayacağı ile alakalı standartlar değişkenlik gösterir. Yeniden doğrulanabilirlik ve çeşitli özneler kapsamında temel prensipler farklı standartlar gerektirebilir.
Ölçülebilirlik, yeniden üretilebilirlik, belirli bir fenomen ile alakalı hipotez ya da teorilerin başkaları tarafından geçerli ve güvenilir olup olmadığını tespit etmek amacıyla daha ileri araştırmalara imkan vermektedir. Söz konusu ön şartlar bir araştırmada doğrudan ya da dolaylı şekilde önyargıların hakim olmasının engellenmesine yardımcı olmaktadır.
Kuşkusuz her bilim dalı ve yeni gelen bilgi ilk zamanlarında bilim tarafından önce reddedilme eğilimi gösterir. Parapsikoloji dalının incelediği hipotezler, genel anlamda sözdebilim, marjinal ya da sınırbilim şeklinde etiketlenebilmektedir. Bilim camiası parapsikoloji dalı ile alakalı görüş ayrılığına bölünmektedir.
Parapsikolojik olgular için genel olarak bilimselliğe aykırı olduğu düşünülmektedir. Söz konusu bakış açısı özellikle birçok deney ve gösterge sayesinde 2000’li yıllardan itibaren değişmeye başlamıştır.
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Watt, Caroline. (2017). Parapsychology. 10.4324/9781315247366.
- Schlitz, Marilyn. (2017). Boundless Mind: Coming of Age in Parapsychology. 10.4324/9781315247366-26.
- Abi-Hashem, Naji. (2013). Parapsychology. 10.1002/9781118339893.wbeccp397.
- BALINT, M. (1955). Notes on parapsychology and parapsychological healing. The International journal of psycho-analysis. 36. 31-5.
- Bancel, Peter. (2018). Parapsychology Needs a Theoretical Program. 10.13140/RG.2.2.34752.02562.
- Cherepanov, G.. (2010). Fracture mechanics and parapsychology. International Applied Mechanics. 46. 241-243. 10.1007/s10778-010-0303-7.
- Wimmer, W. (1973). [Parapsychology and quackery].. Deutsche medizinische Wochenschrift (1946). 98. 65-71.
- Bernardi, Sergio. (1970). Shamanism and parapsychology.. Parapsychology Review. 7-11.
- Servadio, E. (1966). [Hypnosis and parapsychology]. Minerva medica. 57. 3633-9.