Uygulamalı psikoloji, psikoloji biliminin alt dallarından biridir. Psikoloji, insan davranışlarını anlamlandırabilmek amacıyla çalışan bir bilim dalıdır. Bu kapsamda kendi içinde de birçok dala sahiptir. Çok dallı bir ağaç gibi düşünülebilir. Bir ağaçta bulunan dallar bazen estetik bazen de kaos içindeymiş gibi bir görüntü sergiler. Psikoloji ağacı ve dalları için de bu durumdan bahsedilebilmektedir. Bu makalenin konusu ise uygulamalı psikoloji bilim dalı.
İÇİNDEKİLER:
- Hugo Münsterberg
- Uygulamalı psikolojinin farklı yönleri
- Uygulamalı psikolojinin dalları
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Uygulamalı psikoloji için kısaca gündelik yaşam kapsamında karşılaşılan sorunlar çözümler bulmayı amaçlayan bir bilim dalıdır demek mümkündür. Psikoloji biliminin bu dalı için dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şu şekildedir.
Uygulamalı psikoloji, günlük hayattaki problemler doğrultusunda somut çözümler üretmeye odaklanır. Psikoloji biliminin zaten amacı bu ve en başından beri bireyin en yaygın karmaşık ihtiyaçlarına yardımcı olabilmek ve cevaplar bulabilmek değil mi şeklinde düşünülebilir.
Bu düşünceler üzerine Aristoteles’in aklın sadece bilgilerden oluşmadığı ve bu bilgileri pratikte uygulayabilecek becerileri de barındırdığını vurgulayan sözü hatırlamak uygun olacaktır.
Psikoloji bilimi ortaya çıktığı ilk zamanlarda, daha çok bilgi toplamak ve psikolojik süreçler üzerinde bir anlayış geliştirebilmeye odaklanıyordu. Söz konusu bu süreçlere örnek olarak; dil, dikkat, öğrenme, algı ve hafıza verilebilir. Bu kapsamda, devamlı büyümekte olan alan için temel psikoloji terimi kullanılır.
Psikoloji biliminin büyük bir ilerleme kaydetmesinde Hugo Münsterberg’in etkisi büyüktür. Münsterberg, Alman asıllı Amerikalı bir bilim insanıdır. 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılın başlarına denk gelen zamanda, geniş kapsamıyla tanımlanan psikoloji biliminde pratik çözümler geliştirme konusunda bir dönüşüm başlamasına aracılık etmiştir.
Uygulamalı psikoloji, temel psikoloji ışığında insanlara fayda sağlayan bir psikoloji dalı haline gelmiştir. İnsanların sağlığına faydalı ve insan hayatını temel psikoloji ışığında değiştiren bir dal olmuştur.
Temel psikoloji ve uygulamalı psikoloji için ayrı düşünülemez demek mümkündür. Aynı ağaçta yer alan iki ana daldır ve bu güzel ağaç sürekli gelişmeye, yeni dallar vererek büyümeye devam etmektedir. Hayatlarımızın daha iyi bir hal almasında son derece fayda sağlamaya devam da edecektir.
Hugo Münsterberg
Hugo Münsterberg kimdir sorusunda verilecek en yaygın ve belki de ilk cevap: uygulamalı psikolojinin kurucusu olduğudur.
Münsterberg denildiğinde akla Kant ve fikirleriyle yakından ilgilenen araştırma tutkusuyla hareket eden bir kişinin imgesi gelmektedir.
William James ile Hugo Münsterberg sık sık birlikte anılmaktadır. James’in, Münsterberg’i Harvard Üniversitesi’nde bulunan psikoloji laboratuvarına davet ettiği, sıkı bir dostlukları olduğu ama bunun çok iyi şekilde bitmediğinden bahsedilmektedir.
Hugo Münsterberg, psikoloji biliminin kurucusu kabul edilen Wilhelm Wundt’un öğrencisidir. Objektiflik ve uygulanabilirlik onunu için çok önemlidir.. William James ise supernatural, doğaüstü, olaylara odaklanmaktadır. Münsterberg, James’is bu kapsamda tutumunu hiç kabullenemez. İkili arasındaki farklılık giderek belirgin hale gelmiştir ve tatsız şekilde sonlanmıştır.
Münsterberg için somut olmayan ve mantığa aykırı her şey ancak hokus pokus psikolojisi kategorisinde yer alabilirdi. O zamanlarda ilk önceliği bir iş yeri nasıl daha verimli hale gelir sorusuna cevaplar bulmaya çalışmaktı. Belki de bu yüzden çalışmaları için de verimliliği azalttığını düşünen şeylere karşı aşırı bir tepki vermişti.
Meslektaşları psikoloji bilimi kati şekilde laboratuvarlara aittir şeklinde düşünürken Münsterberg için durum farklıdır, Taylorizm doğrultusunda çalışmakta olan işçilerin becerilerinde bir artışa neden olmak istemektedir. (Taylorizm, sanayi ve işletmeciliğin yeni beceriler talep ettiği bir dönemdir.) Çağdaşları olan meslektaşları; bakış açılarına, makale yayımlamaya ve diğer meslektaşları tarafından geliştirilen teorilere meydan okumaya odaklanırken Münsterberg farklı bir konuya odaklanmıştır. Taylorizm kapsamında talep edilen daha komplike iş ortamının yaratılmasına ve işçilerin buna hazırlıklı, daha becerikli hale gelmesi ile ilgilenmiştir.
Hugo Münsterberg, elli seneyi bile bulmayan ömründe psikoloji bilimine büyük katkılarda bulunmuştur. Endüstriyel psikolojinin kurucusu kimdir sorusuna verilecek cevaptır. Münsterberg, profesyonel becerilere odaklanmış ve birçok test gerçekleştirmiştir. Bunun yanı sıra yalnızca yalnızca endüstriyel psikoloji konusunda değil diğer konularda da psikoloji alanlarına çeşitli katkıları olmuştur. Örnek olarak; adalet psikolojisine yaptığı katkı verilebilir çünkü bu dal kapsamında tanıkların ne kadar güvenilir olduğunu test eden bir ölçek hazırlamıştır.
Uygulamalı psikolojinin farklı yönleri
Uygulamalı psikolojinin farklı yönleri doğrultusunda söylenebilecek çok şey vardır. Uygulamalı psikoloji, kullandığı birçok bilgiyi ve aracı temel psikolojiden almıştır. Konu pratiğe taşımak olduğunda ise bir görev uygulanırken ve geliştirilirken hep yeni kavramların, bilgilerin ve verilerin doğmasına neden olur. Söz konusu durum, uygulamalı psikoloji için de geçerlidir. Şunu da belirtmeden olmaz ki uygulamalı psikoloji kardeş dalı kabul edilebilecek temel psikolojiye kıyasla daha bağımsız bir tutuma sahiptir.
Uygulamalı psikoloji için kısaca sonsuz eylemlerin dünyası demek mümkündür. Uygulamalı psikoloji kapsamında gündelik hayatta en sık karşılaşılan şeyler ile ilgilenilir. Uygulamalı psikoloji sayesindeki başlıca faydalar şu şekildedir.
Süreçlerin hızlanması,
Sorunlara çözümler bulabilimek,
Becerilerin geliştirebilmesi,
Yenilikler yapabilmek.
Swami Vivekananda, teorinin iyi olduğunu söylemiş ve nasıl pratiğe dönüştüreceğini sormuştur. Teorinin pratikte bir uygulaması olmadığı tadirde beyin jimnastiği olmanın ötesine geçemeyeceğini vurgulamıştır. Uygulamalı psikolojiyi daha iyi anlamak için bu kapsamdan faydalanılabilir.
Uygulamalı psikolojinin dalları
Uygulamalı psikolojinin dalları konusunda başlıca bazı örnekler verilebilir.
Örgüt psikolojisi
Örgüt psikolojisi ile klinik psikoloji, uygulamalı psikoloji içinde en çok bilinen dallardır. Örgüt psikolojisi kapsamında iş ortamını iyileştirmek, problemlere çözüm bulmak, çalışanların eğitmesi, becerilerin maksimum seviyeye çıkartılmasına odaklanılır. Aynı zamanda kurumun insan kaynaklarının nasıl yönetilmesi uygundur sorusuna cevaplar bulmak ile ilgilenir.
Eğitim psikolojisi.
Eğitim psikolojisi, öğrenme ve metodolojinin geliştirilmesi doğrultusunda temel psikolojiden faydalanır. Bu uygulamalı psikoloji dalı, öğrencilerin nasıl öğrenir, nasıl anlar sorusu ile ilgilenir. Öğrencilere gündelik hayatta kullanacakları kaynakları sağlamak amacıyla çalışır.
Klinik psikoloji
Klinik psikoloji, uygulamalı psikolojinin en ünlü dalları nelerdir sorusuna örgüt psikolojisi ile birlikte verilecek cevaptır. Klinik psikoloji kapsamında işlevsiz davranışların önlemesine ve bu başlıkta sınıflandırılabilecek davranışların tedavi edilmesine odaklanılır. Klinik psikolojinin temel amacı hayat kalitesini arttırmak ve zihinsel sağlığı iyileştirmektir.
Adli psikoloji
Adli psikoloji çalışmaları suçlara odaklanır. Her ne kadar suçlara odaklansa da adli psikolojin çalışmaları suçları araştırmakla sınırlı değildir. Adli psikolojinin gerçekleştirdiği araştırmalara tanıkları ve verdikleri ifadelerin ne kadar dürüst olduğunu incelemek verilebilir. Velayet mücadelelerini incelemek de bir diğer örnek olabilir.
Sağlık psikolojisi
Sağlık psikolojisi isminden de anlaşılacağı gibi uygulamalı psikolojinin klinik psikoloji dalıyla ilgilidir. Buna rağmen sağlık psikolojisi ile klinik psikolojinin iki farklı disiplin olduğu unutulmamalıdır. Sağlık psikolojisi kapsamında davranışların fiziksel bozukluklar ile aralarındaki ilişki incelenir. Ek olarak, uygulamalı psikolojinin bu dalı farklı hastalıkların önlenmesi ve tedavi edilmesi için çalışır.
Spor psikolojisi
Spor psikolojisi için temel amaç sporcuların performansını arttırmaktır. Spor psikojisinin temel amaçları doğrultusunda örnek olarak anksiyeteyi azaltmaya ve takım çalışmasını iyileştirmeye yönelik çalışmalar verilebilir.
Pazarlama psikolojisi.
Pazarlama psikolojisi, tahmin edileceği üzere pazarlama ile ilgili bir uygulamalı psikoloji dalıdır. Pazarlama için tüketici ekonomisi kapsamında tartışmasız en önemli parçalardan biri denebilir. Pazarlama psikolojisinin temel amacı ve çalışma alanları şu soruların cevaplarını araştırmak şekildedir. Alıcılar belirli ürünleri seçer ama bu ürünleri seçerken onları ne motive eder? Tüketicileri istekleri ve ihtiyaçları konusunda motive eden şeyler nelerdir? Bu motivasyonun bilinçaltı süreçleri nedir ve nasıl gelişir?
Çevre psikolojisi.
Çevre psikolojisi, bireylerin çevresinde yaşamalarla nasıl bağlantılar kurduğunu araştırır. Bireyin davranışlarına, çevrenin nasıl ve ne yönde etki edebildiğine odaklanır.
Son olarak, birçok alanın uygulamalı psikolojinin birer dalı gibi düşünülebilmesi mümkündür. Ek olarak; uygulamalı psikolojinin dallarına ilişkin yaşlanma psikolojisi, acil durum psikolojisi ve trafik güvenliği psikolojisi gibi birçok örnek daha vermek mümkündür. Açıklanan ve açıklanmayan her örnek psikoloji biliminden her alanda ne kadar faydalanıldığının anlaşılmasını sağlar. Psikoloji, çok değerli bir bilim dalıdır.
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Stagner, Ross. (1979). Wundt and applied psychology.. American Psychologist. 34. 638-639. 10.1037/0003-066X.34.7.638.
- Carpintero, Helio. (2020). The Multiple Origins of Applied Psychology. 10.1002/9781119680673.ch3.
- Leung, Man-Tak & Tan, Lee-Ming. (2018). Applied Psychology Readings: Selected Papers from Singapore Conference on Applied Psychology, 2017. 10.1007/978-981-10-8034-0.
- Titchener, E. (1919). APPLIED PSYCHOLOGY.. Science (New York, N.Y.). 49. 169-70. 10.1126/science.49.1259.169-a.
- Wolff, Charles. (1993). Developments in Applied Psychology. Applied Psychology. 42. 10.1111/j.1464-0597.1993.tb00719.x.
