Hümanist Psikoloji | Yaklaşım ve Teoriler

Hümanist Psikoloji, Teoriler ve terapötik uygulamalar ile Araştırma.

İÇİNDEKİLER:

• Hümanist Psikoloji Kapsamında Teoriler
  • Terapötik uygulamalar
• Abraham Maslow ve Hümanist Perspektif
  • İhtiyaçlar Hiyerarşisi
• Araştırma
• Felsefe ve Teorik Kökenler
• Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:

Hümanist yaklaşım, insanların kendi kaderlerini kontrol etme güçlerinin olduğunu ve benzersiz olduklarını vurgulayan teorik ve terapötik bir psikoloji yaklaşımıdır.

Hümanist psikoloji, 1960’lı yıllarda psikodinamik psikoloji yaklaşımına ve davranışçı yaklaşıma bir tepki olarak doğmuştur. Hümanist psikologlar, bireysel zevk arayışını tüm insan davranışlarının kökü olarak kabul eden psikodinamik yaklaşımı benimseyen psikologlara karşı çıkmıştır. Bu psikologlar tarafından savunulan karamsar insan doğası görüşünü reddetmişlerdir.

Hümanistler, davranışçıların tüm insan davranışlarının çevresel etkilerin birer ürünü olarak meydana geldiği inancını yersiz bulmuşlardır. Bu görüşün, insanların birer makine gibi görülmesine ve insan deneyimini açıklamak konusunda çok yetersiz kaldığına kanaat getirmişlerdir.

Hümanist psikologlar, psikodinamik yaklaşımı benimseyen psikologları ve davranışçı yaklaşımı savunan psikologları savundukları görüşler kapsamında hatalı bulmuşlardır. Pskodinamik ve davranışçı yaklaşım, insan davranışını kişisel kontrolün ötesinde faktörler tarafından yönetilme şeklinde gördüğü için hümanistler tarafından hatalı bulunmuştur.

Tüm bunlara karşın, hümanistler, insanların kendi kaderlerini belirleme yeteneklerine sahip olduklarını ve insanların doğuştan gelen potansiyelini vurgulamaktadırlar. Bu nedenle, bir hümanist psikolog için nihai hedef, insanlara potansiyellerini tam olarak fark etmeleri ve yeteneklerini yaşatmaları konusunda yardım etmek olacaktır.

Hümanist Psikoloji Kapsamında Teoriler

Terapötik uygulamalar

Hümanist psikoloji, bir psikoloji bilimi dalı olarak karakterize edilirken yaygın olarak iki teorik yaklaşım etkili olmuştur. Bu kapsamda, Carl Rogers tarafından savunulan kişi merkezli terapi yaklaşımı önemlidir. Bireyin kendini gerçekleştirmesi konusunda en önemli ögelerin, deneyimlerine güvenmesi ve kendine inanması olduğu kabul edilmektedir.

Kişi merkezli terapi yaklaşımı kapsamında, bireyin deneyimlerine güvenmemesi sonucunda anormal davranış meydana geldiği savunulmktadır. Bunun sonucu olarak da çarpık ya da yanlış bir benlik görüşü ortaya çıkar. Böyle bir durumda bireyin şu anki kendilik hali ile ideal benlik hali arasında bir uyumsuzluk var olduğu belirtilmektedir.

Kişi merkezli terapistler, danışan ne yaparsa ve ne derse desin onu değerli bir kişi olarak görmeye devam etmektedir. Terapistler, bu kapsamda danışanlarına empati ve sıcaklık sergileyerek yaklaşırlar.

Hümanist psikologlar, kendilerini değerli bir varlık olarak görmeleri konusundaki koşulsuz inancı danışanlarının da paylaşmasına yardımcı olmak istemektedir. Bu sayede danışan bireylerin kendilerini anlamalarına ve kabul etmelerine yardım etmek amaçlanmaktadır.

Abraham Maslow ve Hümanist Perspektif

Hümanist psikolojinin karakterize edilmesi kapsamında etkili olan ikinci yaklaşım Abraham Maslow tarafından geliştirilen teori ile anılmaktadır. Maslow, insanların iyi olduğunu söylemektedir. Bu iyiliğin doğuştan geldiğini ve doğal olarak potansiyellerini geliştirme amacına ulaşma eğilimi gösterdiğini savunmaktadır. Maslow söz konusu eğilimi, kendini gerçekleştirme şeklinde tanımlamaktadır.

Maslow, hümanist psikoloji kapsamında, ihtiyaçlar hiyerarşisi adı altında ihtiyaçları sınıflandırarak önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. İhtiyaçlar hiyerarşisi nedir, kendini gerçekleştirme olgusunun ortaya çıkabilmesi için ihtiyaçların belirli bir sıra ile yerine getirilmesi gerektiğini belirten yaklaşımdır.

İhtiyaçlar Hiyerarşisi

İhtiyaçlar hiyerarşisi kapsamında öncelikle fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçları karşılanmalıdır. Daha sonra insanların bir aidiyet duygusu hissetme ihtiyacı giderilmelidir. Bu ihtiyaç da giderildikten sonra artık kişisel ihtiyaçları giderme sırası gelir. Giderilen kişisel ihtiyaçlar sonrasında kendini gerçekleştirme olgusu mümkün hale gelmektedir.

Maslow, psikolojik sorunların nedeni nedir sorusu kapsamında, benlik saygısı ihtiyaçlarının karşılamasında bir zorluk yaşanması cevabını vermiştir. Bu durum söz konusu ise kendini gerçekleştirmek engellenmekte ve mümkün olmamaktadır.

Hümanist terapi, insanların kendileri hakkındaki yanlış görüşlerini düzeltmeyi amaçlamaktadır. Hümanist psikologlar, hümanist yaklaşım kapsamında, insanların özgüvenlerini geliştirmek ve kendilerini gerçekleştirme yolunda ilerlemelerini sağlamak için çalışmaktadırlar.

Araştırma

Hümanist yaklaşım kapsamında psikologlar, nadiren deneysel araştırmalar yapıyor olsalar da genel olarak danışan bakımına odaklanmaktadırlar.

Terapist ve danışan arasındaki ilişki üzerine gerçekleştirilen araştırmalar sayesinde, Rogers ve savunduğu düşüncelerin başarılı sonuçlar alınmasında son derece etkili olduğu keşfedilmiştir. Rogers ve hümanist yaklaşım teorisi, psikolojik danışmanlık dünyasında büyük ölçüde gelişme sağlamıştır. Danışan-terapist ilişkisinin daha iyi bir boyut kazanmasına yardımcı olmuştur.

Günümüzde psikolojik danışmanlık dünyasında; empati, sıcaklık ve kabul artık genel olarak psikolojik danışmanlığın temel koşulları ya da ortak faktörleri şeklinde kabul edilmektedir. Psikolojik perspektifler doğrultusunda psikologların benimsediği tüm yaklaşımlar kapsamında danışanlar, farklı hissetmesi ve farklı davranması için teşvik edilmektedir. Genel olarak terapistler, danışan-terapist ilişkisi kapsamında artık bu hususa dikkat etmektedirler.

Hümanist psikoloji yaklaşımı kapsamında Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi üzerine yapılan araştırmalar farklı sonuçlar verebilmektedir. Araştırmalar doğrultusunda, güvenlik ihtiyacı ve fizyolojik ihtiyaçların birinci derecedeki önemi desteklenmiştir. Kendini gerçekleştirme olgusunun mümkün olabilmesi için insanların öncelikle bu ihtiyaçlarının karşılanması zorunluluğu bulunmadığı da araştırmalar kapsamında belirlenmiştir.

Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi kapsamında gerçekleştirilen araştırmalara bir örnek olarak şu önemli çalışma verilebilir. Çalışma kapsamında katılımcılar, güvenlik ihtiyaçlarını ve fizyolojik ihtiyaçları tehdit eden stresli durumlar ile yüzleştirilir. Kısa bir süre gözlem yapıldıktan sonra, araştırmacılar katılımcılara bir test uygulayarak cevaplarının yaratıcılığını ölçmüşlerdir. Yaratıcılık, kendini gerçekleştirmenin bir yönüdür. Bu yüzden ihtiyaçlar hiyerarşisi kapsamında stresin bir sonucu olarak yaratıcılığın tehlike altında olacağı öngörülmüştür. Araştırma sonucunda ise tam tersi bulgulara ulaşılmıştır. Çalışmaya katılan kişiler, hayatta kalma ihtiyaçları konusundaki meydan okumalar karşısında tepki olarak daha yaratıcı hale gelmişlerdir.

Felsefe ve Teorik Kökenler

Hümanist psikoloji kapsamında araştırma yapılmamasının ana nedenlerinden biri felsefi ve teorik kökenlerinden kaynaklanmaktadır. Hümanistler, davranışlarını eleştirel bir şekilde incelemektense, insanların kişisel kabulüne odaklanmaktadırlar.

Hümanist psikologlar, insan davranışlarının altında yatan ortak mekanizmaları ortaya çıkarmaya çalışmak yerine, insanların benzersizliği ve fenomenolojik perspektifi vurgulamaktadır. Bu kapsamda, insanların en iyi şekilde; belirli, benzersiz deneyimleri ve özlemlerinin incelenmesiyle anlaşılabileceği görüşünü savunmaktadırlar. Kişiselleştirilmiş bu görüş, son zamanlarda bilimsel psikoloji alanı dışında da büyük ilgi görerek çok popüler hale gelmiştir.

Ünlü Amerikan yazar ve şovmen, Anthony Robbins tarafından tanıtılan “Kişisel Güç” sistemi büyük ölçüde hümanist yaklaşımı yansıtmaktadır. İnsanların yaşadığı hayatı yaratmaktan sorumlu olduğu görüşü hümanist perspektif kapsamında bir özet olarak dile getirilebilmektedir.

Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:

• Tudor, Keith. (2018). MARCH — Humanistic psychology. Psychotherapy and Politics International. 16. 10.1002/ppi.1458.
• Vallejos, Lisa & Johnson, Zonya. (2019). Multicultural Competencies in Humanistic Psychology. 10.4324/9781351133357-6.
• Kamens, Sarah. (2021). Toward a Humanistic Future: Sixty Years of the Journal of Humanistic Psychology. Journal of Humanistic Psychology. 61. 3-7. 10.1177/0022167820977321.
• Rowan, John. (2013). Directions for Humanistic Psychology. Self & Society. 40. 40-41. 10.1080/03060497.2013.11084282.
• Benjamin, Elliot. (2020). Review in Association of Humanistic Psychology Britain of 2020 Journal of Humanistic Psychology Trump Related Special Issue.
• Giorgi, Amedeo. (1985). Statement of humanistic psychology.. The Humanistic Psychologist. 13. 51-54. 10.1037/h0101341.