Psikodinamik perspektif insanlar özellikle araştırmacılar tarafından sık sık konuşulur ve tartışılır. Psikodinamik perspektifi söz konusu olduğunda birçok farklı kavramın anımsanması mümkünüdür. Örnek olarak psikanaliz yaklaşım, psikoterapi, psikanaliz, psikanalitik kuram, verilebilirir. Psikodinamik bakış açısından konuşurken psikopati kavramı bile anımsanır. Bu kadar çok kavramın anımsanması birçok zaman karışıklıklara neden olabilir. Kavramlar ve anlamları hakkında ayrım yapmak çok zor hale gelebilir.
İÇİNDEKİLER:
- Psikoterapi Yaklaşımları (Psychotheraphy Approaches)
- Psikodinamik Yaklaşım:
- Hümanist Varoluşçu Yaklaşım:
-
Sistemik Aile Terapisi Metodları:
- Virgia Satir: Dönüşümsel Aile Terapisi (Yaşantısal Ale Terapisi)
- Salvador Minuchin: Yapısal Aile Terapisi
- Selvini Palazzo ve Jay Haley: Stratejik Aile Terapisi
- Bert Hellinger: Kuşaklararası, nesillerarası, Terapi (Sistem Dizim Metodu)
- David Epson ve Michael White: Öyküsel Terapi (Narrative theraphy)
- Steve De Shazer: Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi
- Psikodinamik Perspektif
- Psikodinamik Yaklaşım Temelleri
- Psikodinamik Yaklaşım Sonrası Psikoloji Perspektifleri
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Psikoterapi, farklı birçok terapi yaklaşımını içeren bir alanıdır. Birbirinden farklı çok sayıda yöntem, eşsiz katkılarda bulunan ve kimi zaman birbirinden etkilenen araştırmacılar, teorisyenler ve psikologlar tarafından psikoterapi perspektifi ile geliştirilmiştir. Geliştirilen metodlar psikoterapi gibi bazı çatılar altında toplanmıştır.
Psikoterapi teknikleri söz konusu olduğunda farklı okul kurucuları ve savunucularının, değişik terapi yöntemleri benimseyen psikologların Psikodinamik yaklaşımı kapsamında çok sayıda terapi yöntemi kullandığı görülür. Bu metodlar psikoterapi yöntemlerine birçok katkıda bulunan tekniklerin gelişmesini mümkün hale getirmiştir.
Psikodinamik bakış açısını benimseyerek farklı metodlarla psikoloji bilimine katkıda bulunan iki örnek şu şekildedir. Bireysel psikoloji ismiyle anılan terapi metodunu geliştiren Alfred Adler ve Hümanist varoluşçu psikoterapi bakış açısıyla ortaya çıkan geştalt terapi. Alfred Adler örneği ile ilişkili olarak geliştirdiği bireysel psikoloji yönteminin serbest çağrışımda sık kullanılan tekniklere yer verdiğini söylemek mümkündür. Gestalt terapi yöntemine ilişkin olarak boş sandalye örneğinden söz edilebilir.
Psikoterapi Yaklaşımları (Psychotheraphy Approaches)
Psikoterapi yaklaşımları, psikodinamik perspektif gibi kavramları incelemeye devam ettiğimiz zaman sık sık farklı ve yeni kavramlarla karşılaşmak mümkündür. Psikoterapiye ilişkin yaklaşımlarda söz konusu yaklaşımlar psikodinamik bakış açılarıdır. Modern psikolojide benimsenen 7 temel psikoloji yaklaşımları içinde yer alan perpektifler anımsanır. Biyolojik, psikodinamik, varoluşsal, hümanist, kültürlerarası, evrimsel, davranışsal, bilişsel perspektifler anımsanır.
Psikoterapi yaklaşımları yani Psychotheraphy Approaches(ing.) için sık sık benimsenen terapi yaklaşımları şu şekildedir. Psikodinamik, hümanist/varoluşçu yaklaşım, sistemik aile ve bilişsel davranışçı terapi.
Psikoterapi perspektiflerine kısaca daha yakından bakarsak şunları söylemek mümkündür.
Psikodinamik Yaklaşım:
Psikodinamik perspektife başlıca; Adler, Jung, Kohut, Lacan, Sulliven gibi araştırmacılar katkıda bulunmuştur. Tam isimleri ve benimsedikleri metodlara ilişkin geliştrdikleri kavramlar şu şekildedir.
Alfred Adler: Bireysel Psikoloji
Carl Jung: Analitik Psikolojisi
Henz Kohut: Benlik Psikolojisi
Jacques Lacan: Psikanaliz (Lacan’ın psikanalizi)
Harry Stack Sulliven: Bireylerarası Psikanaliz (Kişilerarası Psikanaliz)
Hümanist Varoluşçu Yaklaşım:
Hümanist Varoluşçu Yaklaşım için büyük atkılarda bulunan başlıca kişiler; Rogers, Perls ve Moreno’dur. Bu kişilerin tam isimleri ve geliştirdikleri yöntemlerin isimler şu şekildedir.
Carl Rogers: Birey Merkezli Terapi (Kişi Merkezli Terapi)
Fritz Perls: Gestalt Terapi
Jacob L. Moreno: Psikodrama
Hümanist varoluçu terapi perspektfinden geliştirilen diğer terapi metodlarına verilen isimlere; Transpersonal terapi ve Varoluşçu terapi verilebilir.
Sistemik Aile Terapisi Metodları:
Sistemik Aile terapisi metodları kapsamında katkıda bulunan başlıca kişilere örnek verebiliriz. Satir, Minuchin, Haley, Palazzo, Helinger, White, Epson, Shazer. Söz konusu kişilerin tam isimleri ve geliştirdiklere yöntemlere ilişkin metod isimleri şu şekildedir.
Virgia Satir: Dönüşümsel Aile Terapisi (Yaşantısal Ale Terapisi)
Salvador Minuchin: Yapısal Aile Terapisi
Selvini Palazzo ve Jay Haley: Stratejik Aile Terapisi
Bert Hellinger: Kuşaklararası, nesillerarası, Terapi (Sistem Dizim Metodu)
David Epson ve Michael White: Öyküsel Terapi (Narrative theraphy)
Steve De Shazer: Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi
Psikodinamik Perspektif
Psikodinamik Yaklaşım ve psikodinamik perspektif doğrultusunda geliştirilen psikoterapi yöntemlerini; anlamlarını, açıklamalarını, metodlarını ve detaylarını açıklayarak devam edelim.
Psikodinamik Yaklaşım Nedir?
Psikodinamik yaklaşım için kısaca Freud ve Breuer tarafından kurulduğunu vebiinçaltı zihni merkeze aldığını söylemek mümkündür. Sigmund Freud ve Josef Breuer psikodinamik perspektifi, 1890’lı yıllarda çalışmalarına başlayarak Viyana’da kurmuştur.
Psikoloj biliminden söz edildiğinde akla ilk gelen kişi neredeyse her zaman Sigmund Freud olur. Freud, 1890’lı yıllrda, o zamanın şartlarında, belirttiği görüşleriyle kendine destek bumuştur. Ne kadar destek bulmuş olsa da daha çok tepki çektiğini söylemek mümkündür. Özellikle ilk zamanlarında bu kadar tepki çekmesinin nedeni cinsellik, bilinç ve saldırganlık ile ilgili konularda belirttiği görüşleri olmuştur. Sigmun Freud, bu konularda savunduğu düşünceler ve ortaya attığı iddialar nedeniyle o zamandan bu zamana dikkatleri üstüne çekmiştir. Hem savunulmuş hem de eleştirilmiştir.
Psikodinamik yaklaşım ilk zamanlarında ne kadar eleştirilmiş olsa da kısa zamanda hızla destek görmeye başlamıştır. Psikodinamik perspektifin hızla yayılmasına en büyük katkı ise Amerika’da benimsenmesi olmuştur demek mümkündür. Amerika’da, psikodinamik yaklaşımın benimsenmesiyle psikodinamik bakış açısına olan yönelim büyük hız kazanmıştır.
Sigmund Freud Etkisi
Sigmund Freud ile her zaman birlikte anılan psikodinamik perspektif altın çağlarını yaşadığı hızla benimsendiği yıllar sonrasında yayılma hızında bir düşüş olmuştur. Psikodinamik yaklaşımın hızla yayıldığı altın zamanlarından sonra yavaşlamasının nedeni geliştirilen diğer perspektif ve terapi modelleri olmuştur. Seneler geçtikçe yeni psikoloji yaklaşımları ve bakış açıları doğrultusunda geliştirilen perspektifler ile terapi yöntemleri Pskodinamik perspektifin yayılmasını belirgin şekilde yavaşlatmıştır denebilir.
Sigmund Freud’un düşünceleri ve psikodinamik yaklaşımı zamanla daha yavaş yayılmaya hatta reddedilmeye başlansa da etkisini hiçbir zaman kaybetmemiştir. İlk zamanlarından bu zamana kadar Freud ve ortaya attığı iddialar halen büyük destekçi kitlesine sahiptir. Bu iddialar ve psikodinamik bakış açısı özellikle günümüze kadar psikolojik hastalıklar nelerdir ve nasıl oluşur gibi sorulara verdiğimiz cevaplara büyük katkıda bulunmuştur.
Sigmund Freud ve fikirleri için psikoloji ve psikolojik hastalıkların yanı sıra özellikle çocuk gelişimi alanında büyük katkıları olduğunu söylemek gerekir. Fikirleri, metodları ve psikodinamik yaklaşımı ile Freud edebiyat, sosyoloji, psikoloji, reklamcılık, felsefe gibi birçok alanda destekçi bulmuştur.
Psikanaliz ve metodları bazı psikologlar tarafından günümüzde destekçi ve uygulayıcıları olsa da modası geçmiş şeklinde eleştirilebilmektedir.
Psikodinamik perspektifi, Sigmund Freud ve düşüncelerini ağır şekilde eleştiren ve reddeden kişilerin bir kısmı için bile Freud ve yöntemlerinden etkilendiklerini söylemek mümkündür.
Psikodinamik Yaklaşım Temelleri
Psikodinamik yaklaşım temelleri nelerdir sorusuna kısaca üç kavramla cevap verilebilir. Bu üç kavram süperego, id ve ego şeklindedir. Psikodinamik perspektif; bilinç dışı oluş, libido, psikoseksüel gelişim evreleribi konulara odaklanan bakış açısına sahiptir.
Psikodinamik Yaklaşım Sonrası Psikoloji Perspektifleri
Psikodinamik yaklaşım sonrası sırasıyla bilşsel davranışçı terapi perspektifi, hümanist perspektif ve sistemik aile terapisi yaklaşımı gelişmiştir.
Billişsel davranışçı terapi ikinci yol olarak anılmaktadır. İkinci yolu, hümanist yani varoluşçu ve ben ötesi olarak anılan üçüncü yol yaklaşımı takip etmiştir. Üç yolun sonunda sistemik aile terapisi yaklaşımı ortaya çıkmıştır.
Dördüncü yol olan sistemik aile terapisi yaklaşımı, ilişkiler ve bireyin ruh sağlığı üzerine etkileri gibi konularına odaklanır. Bu yaklaşımın odaklandığı konularda önceki üç yaklaşımın bakış açıları ile elde edilen çıkarımlar etkili olmuştur.
Psikodinamik perspektif için en önemli başlıca durumlar şu şekildedir. Bireyin ilişkileri. Psikodinamik yaklaşım için çocukluk dönemindeki ilk ilişkiler özellikle önemldir. Bunun nedeni çocukluk dönemi ve bu dönemde tecrübe edilen ilişkilerin bireyin olgunlaşma süreci gibi süreçleri içeren psikolojik gelişimini yönlendirmesidir. Psikodinamik bakış açısı çocukken yaşanan negatif ve pozitif her olayın yetişkinlik döneminde bile etkilerinin görüldüğünü savunur.
Psikodinamik Yaklaşım ve Diğer Psikolojik Yaklaşımlar
Psikodinamik yaklaşım ve diğer psikolojik yaklaşımlar için birçok açıklama yapılabilir. Psikodinamk yaklaşımı diğer psikolojik perspektiflerden ayıran nedir sorusuna kısaca birkaç madde ile cevap verilebilir.
Psikodinamk yaklaşım için en önemli unsur geçmiştir.
Geçmişi merkeze alır, geçmişe odaklanır ve geçmişi inceleyerek çıkarımda bulunur. Nasıl tedavi eder sorusu için de geçmişi inceleyerek tedavi yöntemleri uygular denebilir.
Örnek olarak, diğer modern psikolojk yaklaşımlardan bilişsel davranışçı terapi için ise şimdiki zaman önemlidir.
Bilişsel davranışçı terapi psikologları şimdiki zamanı vurgular. Metodlarını bu doğrultuda geliştirir.
Modern psikolojik perspektifler içinde gelecek odaklı bakış açısı nedir – var mıdır sorusu için cevap çözüm odaklı yaklaşımlardır. Çözüm odaklı yaklaşımlar geleceğe odaklanmayı tercih eder.
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Auchincloss, Elizabeth. (2019). Psychodynamic Approaches to Behavioral Change. Journal of Psychiatric Practice. 25. 328-329. 10.1097/PRA.0000000000000393.
- Howard, Alex. (1996). Psychodynamic approaches. 10.1007/978-1-349-13825-8_7.
- Cotton, Angela & Poursanidou, Dina. (2017). Psychodynamic approaches with individuals. 10.1201/9781315381879-42.
- Fonagy, Peter. (1998). Psychodynamic Approaches. 10.1016/B0080-4270(73)00249-2.
- KAHN, JACK & NURSTEN, JEAN & Carroll, Howard. (1981). The Psychodynamic Approach: Psychotherapy and the Psychotherapist. 10.1016/B978-0-08-025229-2.50017-2.
