Kültürel Psikoloji Nedir?

Kültürel psikoloji nedir sorusuyla veya direkt kültürel psikoloji terimiyle önceden hiç karşılaşmamış olabilirsiniz. İsminden de anlaşılacağı üzere kültürel psikoloji, psikoloji biliminin alt dallarından biridir. Bir toplumun geçmişi, şimdisi ve geleceğine dair geniş bir açıdan gözlem yapmayı mümkün kılar.

İÇİNDEKİLER:

• Kültürel psikoloji nedir?
  • Kültürel psikolojinin incelemek konusu alanlara ve sorduğu sorulara ilişkin olarak şu örnekler verilebilir.
• Kültürel engeller
• Kültürel psikoloji okunmasının nedeni
• Kültürel psikolojinin sosyoloji ile antropoloji arasındaki bağlar
• Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:

Kültürel psikolojiye ilişkin açıklamalar yaparken kültür nedir sorusuna cevap verilmesi de gerekir. Kültür kavramının ne olduğuna dair André Malraux tarafından yapılan açıklamadan faydalanılabilir. Bu açıklama, kültürün yüzyıllar boyunca insanların köleleştirilmesini azaltan tüm düşünce, sanat ve aşk varyasyonlarının toplamı olduğunu söyler. Bu kapsamda kültürel psikoloji için geçmiş, şimdi ve gelecek zamanlarda bir topluma geniş çerçeveden bakmayı sağlayan psikoloji dalı tanımlaması yapmak mümkün olur.

İnsan davranışlarının birçoğu, insanların kişisel deneyimleri ve kültürleriyle iç içedir açıklamasını yapmak mümkündür. Buradan hareketle hayattaki tecrübeler ve genetik yapıdaki kodların herhangi bir etkisi olmadığı sonucuna ulaşılamaz. Nasıl hareket edileceğini düzenleyen birçok etken daha vardır.

Masanobu Fukuoka tarafından söylenen şu söz açıklayıcı olacaktır.

Gerçek kültür; basit, mütevazi ve saf şekilde doğayla hayat bulur.

Kültürel psikoloji nedir?

Kültürel psikoloji nedir sorusuna dair genel açıklamalar şu şekildedir. Birçok uzman tarafından söz konusu kültür biçimi, psikolojinin diğer daha spekülatif teorilerine ve metotlarına bir alternatif şeklinde görünür hale gelmiştir. Psikoloji biliminin kurucusu kabul edilen Wilhelm Wundt, bu kapsamda kültürel psikolojinin de kurucusu olarak anılır.

Kültürel psikoloji, tahmin edilebileceği üzere kültürün toplum içinde yer alan insanlar üzerinde ne gibi etkileri vardır sorusuna odaklanarak cevaplar araştırır.  Kültürün davranışlar, düşünceler ve duygular üzerinde etkileri gözlemlenir. Kültürel psikoloji kapsamında davranışların etkilendiği ana aracın, kültür çerçevesindeki alışkanlıklar ve gelenekler olduğu çıkarımı yapılır.

Kültürel psikoloji, belirli bir bağlam kapsamında gözlemlenebilecek bir grup insana odaklanır demek mümkündür. Odaklanılan bir grup insanın neden belirli şekillerde davrandığı konusunda incelemelerde bulunarak araştırmalar gerçekleştirir. Gözlemlerde bulunur ve bu gözlemler sonucunda açıklamalarda bulunur.

Kültürel psikolojinin incelemek konusu alanlara ve sorduğu sorulara ilişkin olarak şu örnekler verilebilir.

• Batı toplumu günümüzde son derece küreselleşmiş bir toplumdur. Küreselleşmeye rağmen nasıl olur da geçmişiyle yüzleşmek istemez? Neden geçmişine ve kendine zıt gördüğü toplumlara korkuyla yaklaşır?
• Eski jenerasyonlar kendi dönemlerinde gerçekleşen olaylar karşısında dehşete düşmemişlerdir? Karşıt kültürlere yoğunlaşan insanlar neden bu tür durumları korkunç olarak algılar? Buradan hareketle gelecek jenerasyonlar, bizim bugünlerde normal bir durum şeklinde algıladığımız olayları öğrendiklerinde nasıl karşılayacaklar?

Kültürel engeller

Kültürel engeller, günümüzde dünyanın durumu incelendiğinde neredeyse tüm yönleriyle gözlemlenebilir. Kültürel engellerin görülmesi zor değildir. Bu kapsamda yer alan başlıca engellere örnek olarak düşünme biçimleri, gelenekler, diller ve zihniyetler verilebilir.

Her ülkede toplumun geneli tarafından kabul edilen bazı gelenekler vardır. Bu ortak gelenekler, bölgelere ve şehirlere göre özgün ögeler barındırabilir. Özgünlükler ve ortaklıklar birlikte ele alındığında insanların zihinlerinde yer eden kültür varyasyonları daha iyi anlaşılır. Bu doğrultuda her birey tarafından birçok farklı etkene bağlı olarak eşsiz bir kültürel miras alındığı söylenebilir.

İncelenebilecek bazı örnekler şu şekildedir. İspanya, Bask Bölgesi’nde bulunan insanlar kendi dillerine sahiptir. Müslüman olan insanlar domuz eti tüketmezler. Hintliler kutsal hayvan olarak gördükleri için inek eti yemezler. Bu ve bunun gibi örnekler diğer herhangi bir popülasyona kıyasla farklı, özgün bir kültürel miras göstergesidir.

Kültürel psikoloji okunmasının nedeni

Kültürel psikoloji okunmasının nedeni konusunda farklı birçok yorum yapılabilir. Kültür, mekân ve aktarılan mirasa bağlı olarak değişkenlik gösterir. Etkileşim halindeki insanları, davranış ve düşüncelerini, şekillendirir. Bu kapsamda kültürel psikolojinin amacı nedir sorusu incelenebilir. Soru için yalnızca gerçekleri açıklamak cevabı yetersiz olacaktır. Ek olarak, gelenek ile üretilmiş, sürdürülmüş ve tanımlanmış kökenleri inceleyerek sonuçlarını araştırdığı söylenebilir.

Örnek olarak, inekler kutsal kabul edildiği için Hindistan’da inek eti tüketmenin yasak olması durumunda bu noktaya nasıl gelindiğinin incelenmesi verilebilir. Kültürel psikoloji, amaçları doğrultusunda bu tür sorular için cevaplar araştırır.

Kültürel psikoloji kapsamında bir toplum tarafından benimsenen kültürün neden benimsendiği gibi konular incelenir. Bu kapsamda anlatılan hikayelerin ana temaları ve toplum içerisinde yer alan insanların nasıl etkilendiği araştırılır. Araştırılan diğer sorular için örnek olarak şunlar verilebilir. Bazı gelenekler devam derken bazı gelenekler neden kaybolur? Söz konusu gelenekler davranış kalıpları üzerinde nasıl bir etkiye sahiptir? Gelecek için etkileri nasıl olacaktır?

Kültürel psikolojinin sosyoloji ile antropoloji arasındaki bağlar

Kültürel psikolojinin sosyoloji ile antropoloji arasındaki bağlar geniş bir perspektifte incelenir. Kültürel psikoloji ile sosyal bilimler yakın ilişkilere sahiptir. Sosyoloji ve antropoloji bu kapsamda başlıca örnekler olarak verilebilir.

Sosyoloji, toplumları geniş manada araştırır ve niceliksel verilere odaklanarak dinamik hikayeleri inceler. Belirli bir kültüre ilişkin, kültürün nasıl oluştuğu ve kültürün bireyler üzerinde ne gibi etkileri olduğu araştırılır.

Antropoloji, bir toplumdaki kültürel içeriği ve toplumda gözlemlenen kolektif değişiklikleri araştırır. Sembollerin, durumların ve kavramların işlendiği görülür.

Paulo Feire, insanların kökleri tarafından kapana kısıldığı ve ruhunun yok edildiğini düşündüğü takdirde dünyasını bırakabileceğini söyler. İnsanların, birçok farklı nosyonda hatıralar ve tarih ile pişen bir kültür imzası barındırdığını belirtir.

Son olarak, kültür psikolojisinin ne olduğu sorusuna dair açıklamalar doğrultusunda etnik davranışların anlaşılması cevap olarak verilebilir. Kültürler arası çatışmaların kavranmasını mümkün kılar.

Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:

• Holmes, Robyn. (2020). History of Cultural Psychology. 10.1093/oso/9780199343805.003.0002.
• Plusnin, Nicholas & Kashima, Emiko & Li, Yang & Lam, Ben & Han, Shihui. (2020). Journal of Cross-Cultural Psychology. Journal of Cross-Cultural Psychology.
• Huggins, Robert & Thompson, Piers. (2021). The Co-evolution of Culture, Psychology, and Institutions. 10.1093/oso/9780198832348.003.0006.
• Shweder, Richard. (2015). Cultural Psychology. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. 5. 10.1016/B978-0-08-097086-8.24053-1.
• Leu, Janxin & Berry, Nicole & Hirschfeld, Lawrence. (2006). Cultural Psychology. 10.1002/0470018860.s00507.
• Jovanovic, Gordana. (2018). The repression of cultural psychology in the history of psychology. 10.4324/9781315559667-12.